‘De circulaire economie’… het is een concept dat steeds vaker aan bod komt. Maar wat betekent het eigenlijk? En is het mogelijk om de principes van circulariteit toe te passen op de reissector? Joker, Karavaan en de ViaVia Tourism Academy, in samenwerking met de duurzaamheidsspecialisten van Route 2030, zoeken dit uit. Begin 2020 hebben zij een voorstel ingediend bij Vlaanderen Circulair om een project rond circulair reizen te starten. Het doel van dit project? Onderzoek doen naar de opportuniteiten van circulariteit binnen de reissector en het creëren van circulaire mindsets, zowel bij reisbegeleiders als bij individuen. Het is natuurlijk onnodig om te zeggen dat Covid-19 wel wat in de weg gezeten heeft, maar gelukkig hebben ze met dit project toch een aantal interessante inzichten gekregen in het afgelopen jaar. Wij spraken met Sara Vermeulen (Route 2030) en Greet Huybrechts (Joker) om hier meer over te horen. Lees hier onze belangrijkste takeaways uit het interview. Uit: 'De Karavaan april 2021 - Met de campervan ligt de wereld aan je voeten'
Tekst: Joni Nielandt
“Sustainability as we know it is dead. Doing less harm is no longer enough. The future of sustainability lies in regeneration: seeking to restore and replenish what we have lost, to build economies and communities that thrive, and that allow the planet to thrive too.
Walter Thompson
Wat is ‘circulariteit’ precies?
De circulaire economie, in tegenstelling tot de traditionele lineaire ‘wegwerpeconomie’, is een alternatief dat draait rond het hergebruik van materialen en producten en de verlenging van de levensduur daarvan. Circulaire economie gaat dus een stap verder dan duurzaamheid en recycleren: Het is ook het fundamenteel herdenken van producten en systemen. Een circulaire economie heeft voordelen voor zowel het milieu als voor burgers.Waar past reizen dan binnen dit plaatje?
Momenteel is circulariteit al zeer gekend in de bouwsector en de maakindustrie. Ook in de mode is er een grote anti-fast fashionbeweging en komen er steeds meer kleren op de markt die gemaakt zijn van gerecycleerd materiaal.
Maar in de reissector is de circulaire economie een minder vanzelfsprekend concept. Het is duidelijk dat de impact van reizen aanzienlijk is en alleen maar groter wordt. Ieder jaar trekken miljoenen Belgen erop uit om “nieuwe” plaatsen op te zoeken of de toeristische highlights van een bepaalde plek te verkennen – natuurlijk buiten tijden van Covid-19 gerekend. Vandaar dat Route 2030 en Joker samen op zoek zijn gegaan naar manieren om reizen op een circulaire manier mogelijk en toegankelijk te maken.
Het verschil tussen circulair reizen en duurzaam reizen
Joker is al jaren bezig met duurzaam reizen, wat vooral draait rond de negatieve impact van iets inperken of om een zo laag mogelijke impact te hebben. Circulair reizen, daarentegen, gaat daar een stapje verder in: het gaat om het hebben van een positieve impact.
Duurzaamheid en circulariteit worden beiden vaak geassocieerd met ecologie en zero-waste. Uiteraard zijn Joker en Karavaan hier sterk mee bezig, maar het is wel zo dat op vlak van ecologische voetafdruk, mobiliteit een erg groot aandeel heeft en het is voorlopig nog erg moeilijk (en kostelijk) om dit volledig circulair te maken. Joker is bijvoorbeeld vorig jaar overgestapt naar Bos+ als CO²-compensatie voor de vluchten van alle reisbegeleiders (klanten hebben de optie hier ook voor te kiezen). Hoe dan ook blijft het moeilijk om elk aspect van de reis te ‘circulariseren’.
Circulariteit heeft trouwens een brede definitie die verder strekt dan alleen de impact op het milieu. Volgens Sara en Greet staat de betekenis van het concept in lijn met de vijf P’s: People, Planet, Prosperity, Peace, Partnership. Joker voegt daar zelf nog een P aan toe: Pleasure.
In deze zin is het de bedoeling dat mensen die circulair reizen een positieve impact hebben op alle zes P’s tezamen (Zie quote J. Walter Thompson’s Innovation Group).
J. Walter Thompson’s Innovation Group heeft dit heel mooi en duidelijk verwoord:
“Duurzaamheid zoals we dat kennen is dood. Minder kwaad doen is niet langer voldoende. De toekomst van duurzaamheid ligt in regeneratie: proberen herstellen en bijvullen wat we hebben verloren, economieën en gemeenschappen opbouwen die floreren en die de planeet ook laten bloeien.”
Wat zou het betekenen om circulair op reis te gaan?
Het klinkt misschien te mooi om waar te zijn, maar op veel vlakken kan je op dit moment al reizen met een positieve impact. Dit zit dan vooral in de keuze van partners, organisaties, activiteiten en accommodaties op reis. Als je werkt met ondernemers die zelf ook sociale en/of ecologische doelen voor handen hebben, heb je zo ook automatisch een positieve impact.
Enkele voorbeelden: Wanneer je tijdens je reis de keuze hebt tussen eten in een lokaal restaurant dat wordt uitgebaat door een familie of een fastfood keten, is het altijd meer circulair (en lekkerder) om te kiezen voor het lokale. Of, als je een tour wil doen door een stad zijn er soms organisaties die werken met daklozen of vluchtelingen als gids die je te voet kan rondleiden door een bepaald deel van de stad, wat een beter alternatief is dan een typische toeristenbus.
Zowel Sara als Greet benadrukken ook dat ‘bewust’ of ‘slow’ reizen een cruciaal deel uitmaakt van circulair reizen. Dit is een beetje een tegenbeweging tegen de reizen die tot in detail zijn volgepland met toeristische hotspots en binnenlandse vluchten – waarna je bijna vermoeider terug thuiskomt dan dat je vertrokken was. In plaats hiervan, gaat het bij bewust reizen om ook momenten in de reis in te plannen waar je verbinding kan aangaan met de lokale bevolking, cultuur en plaats. Dit kan door bijvoorbeeld een lokale festiviteit, een lokale markt of een sociaal project te bezoeken die niet voor toeristen bedoeld zijn.
Bewust reizen draait om het creëren van een ervaring die waardevoller en positief is voor zowel de reiziger als voor de lokale bevolking en de omgeving van de bestemming. Kortom: een positieve, circulaire ervaring voor alle P’s.
Circulair is niet altijd duurder
Bepaalde aspecten van duurzaam en circulair reizen zijn prijzig, maar zeker niet allemaal. Joker merkt dat mensen steeds meer op zoek gaan naar een bewuste manier van reizen, meer “off the beaten track.” Dit is niet per sé een duurdere manier van reizen aangezien je veel geld kan uitsparen door geen binnenlandse vluchten te nemen. Voor andere circulaire zaken die wel kostelijker zijn, geloven Greet en Sara dat wanneer je aan mensen uitlegt waarom iets duurder is, en als daar ecologische of ethische keuzes achter zitten, de meeste mensen daar wel open voor staan.
Tenslotte…
Er zijn veel manieren om een positieve impact te hebben tijdens het reizen. Het is vooral een kwestie van het creëren van een bepaalde mindset. Dit wil zeggen dat je als reiziger systematisch moet reflecteren en onderzoek doen naar circulaire alternatieven voor bepaalde activiteiten en producten.
Denk: Wat heeft de grootste impact op mijn reis? Dit zijn de zaken die je koopt zoals eten, souvenirs en kleren, en diensten zoals transport, activiteiten en accommodatie. Stel jezelf de volgende vragen: Wat is de herkomst van dit product? Is dit eigenhandig lokaal gemaakt of komt dit uit China? Wat voor positieve impact maak ik met deze beslissing? Is er een “beter,” meer circulair, alternatief?